این انتقال با استفاده از ١٤ هزار کیلومتر شبکه خطوط لوله با اقطار ٨-٣٦ اینچ در اقصی نقاط کشور مشتمل بر ٤٥٠٠ کیلومتر خطوط لوله انتقال نفت خام و ٩٥٠٠ کیلومتر خطوط انتقال فرآورده‌های نفتی، ١٨٦ مرکز انتقال نفت و ١٩٢ مرکز مخابراتی در اقصی نقاط کشور صورت می‌گیرد.

 

انتقال روزانه ٤٥٠ میلیون لیتر نفت خام و فرآورده از طریق خطوط لوله

 

عملکرد این شرکت هم اکنون شامل انتقال روزانه ١,١ تا ١.٢ میلیون بشکه نفت خام و یک میلیون بشکه فرآورده در پهنای ایران اسلامی است. انتقال فرآورده‌های نفتی به طور عمومی در چند مرحله صورت می‌گیرد. به گونه‌ای که یک محموله فرآورده نفتی دریافتی در بندرعباس به رفسنجان، از رفسنجان به اصفهان از اصفهان به تهران و از تهران به مشهد، تبریز، رشت یا دیگر مقاصد مصرفی ارسال می‌شود.

 

با این‌حال در محاسبات عملکرد، با وجود ارسال محموله‌های فرآورده‌ها در چند مرحله، به دلیل ثابت بودن حجم، رقم عملکرد تغییری را نشان نمی دهد. به همین دلیل عملکرد واقعی انتقال در حوزه فرآورده‌های نفتی حدود ١,٥-١.٦ میلیون بشکه در روز خواهد بود. به طور متوسط روزانه حدود ٤٠٠ تا ٤٥٠ میلیون لیتر نفت خام و فرآورده از طریق خطوط لوله در دست بهره برداری این شرکت منتقل می‌شود.

 

این در شرایطی است که بهره برداری از این ظرفیت خطوط انتقال و شبکه گسترده مخابرات با میانگین سنی بیش از ٣٥ سال افزون بر اجرای برنامه‌های بهره برداری و عملیاتی، نیازمند برنامه ریزی و اجرای برنامه کارآمد تعمیرات و نگهداری است.

 

پایش وضع موجود شبکه خطوط از مهمترین راهبردهای افزایش پایداری شبکه و کاهش عوامل اختلال و ریسک‌های عملیاتی است. بر همین اساس، برنامه ریزی جامعی برای پیگرانی هوشمند خطوط انتقال نفت خام و فرآورده در شرکت در دست اجراست.

 

پیگرانی ٨٥ درصد خطوط لوله

 

بررسی نتایج این مطالعات و داده‌های جمع آوری شده توسط بازرسی داخلی خطوط لوله، تصویری جامع و قابل اتکا از وضع خطوط لوله عملیاتی و میزان آسیب پذیری و تاب آوری آن و ریسک‌های عملیاتی موجود ارائه می‌کند. این خروجی‌ها بررسی شده است و ضمن شناسایی وضع خطوط لوله از نظر وجود و نوع خوردگی و ابعاد و موقعیت آن در خطوط لوله، برنامه‌های مورد نیاز برای رفع مشکلات شامل نوع تعمیرات مشخص می‌شود.

 

برنامه‌های تعمیراتی بسته به نوع خوردگی یا آسیب می‌تواند در برگیرنده تعمیرات موضعی و رفع نقاط ضعف، تعویض بخش‌های کوتاه یا تعویض قطعه نسبتا طولانی تری از خط لوله باشد.

 

انجام عملیات پیگرانی هوشمند تاکنون درباره ٨٥ درصد از خطوط لوله قدیمی موجود شرکت و  گاه برای دوبار صورت گرفته است و اقدام‌های تعمیراتی لازم به منظور رفع مشکلات و کاهش ریسک‌های عملیاتی تعیین شده و برنامه‌های اجرائی برای تعمیرات و نگهداری به تدریج در دست انجام است.

 

تولید ٨٥ درصد تجهیزات در داخل کشور

 

در حوزه داخلی سازی تامین نیازها و خدمات، شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران یکی از شرکت‌های پیشگام صنعت نفت است. هم اکنون قطعات شیرآلات، اتصالات و پمپ‌ها با حمایت این شرکت ساخته شده و بخش عمده نیازهای واحدهای عملیاتی از محل تولیدات داخلی تامین می‌شود.

 

یکی از نیازهای راهبردی این شرکت، پره‌های توربین‌های گازی است که از جمله اقلام دارای فناوری سطح بالا محسوب می‌شود. با سرمایه‌گذاری و حمایت این شرکت و پذیرش ریسک استفاده از قطعات تولیدی داخلی، هدف بومی‌سازی ساخت پره‌های توربین‌های گازی به‌طور کامل محقق شده و هم اکنون طیف نیازهای شرکت در این بخش توسط تولیدکنندگان داخلی تامین می‌شود.

 

ضمن این که مفتخریم این طرح از حدود ٢٠ سال قبل و در زمانی صورت گرفته است که تحریم‌ها به شدت سال‌های اخیر نرسیده بود و عرضه کنندگان خارحی حاضر بودند قطعات مورد نیاز را با یک تماس تلفنی در اختیار شرکت قرار دهند.

 

این حرکت هم اکنون در قالب یک روند فزاینده و همه جانبه در جریان است. به طوری که در حال حاضر حدود ٨٥ درصد از ملزومات یک پروژه خط لوله از منابع داخلی قابل تامین است.

 

بخش عمده سیستم‌های کنترل و ابزار دقیق از جمله تابلوهای PLC و تابلوهای برق از منابع داخلی در حال تامین است. ضمن این که کابل‌های برق، ابزار دقیق و مخابرات نیز عمدتا داخلی هستند. در حوزه تجهیزات مکانیک، مخازن از سال‌ها پیش تاکنون بطور کامل داخلی شده است.

 

در حوزه پمپ‌ها و تجهیزات دوار، اقدام‌های بسیار خوبی انجام شده و اقدام‌های گسترده‌تری نیز در جریان است. به گونه‌ای که قطعات یدکی توربین‌ها تا حد زیادی داخلی شده است. این در شرایطی است که توربین‌های مورد استفاده و نصب شده در تاسیسات مختلف تلمبه خانه‌های این شرکت، از گستردگی بسیار بالائی در مدل‌ها و انواع برخوردارند.

 

 تجهیزات ١٦ برند مختلف در تاسیسات این شرکت نصب شده است که سرمایه‌گذاری در داخلی‌سازی قطعات تمامی مدل‌ها و انواع موجود، شاید از نظر اقتصادی دارای توجیه نباشد. با این حال این اتفاق درباره برندهای عمده مورد استفاده در شرکت صورت گرفته و به نتایج ملموسی نیز منجر شده است.

 

آخرین قرارداد امضا شده با یک شرکت داخلی مشتمل بر تعمیرات اساسی ١٠ دستگاه توربین گازی به ظرفیت ٤٥٠٠ اسب بخار بود و شرط قرارداد، داخلی‌سازی، ساخت قطعات از ٣٠ درصد به ٧٠ درصد بوده است. همان شرکت در حال حاضر مدعی ساخت توربین کامل است و یکی از توربین‌های مزبور را به شرکت‌های تابعه صنعت نفت فروخته و در تاسیسات نصب شده و در حال بهره‌برداری است.

 

 یکی از مهم‌ترین و جدیدترین نمونه‌های حمایت موفقیت آمیز شرکت از تولیدات داخلی، ساخت درایورهای دور متغیر برای موتورهای ولتاژ متوسط بود که توسط یک شرکت ایرانی با حمایت شرکت خطوط لوله و مخابرات ساخته شد و در مرکز انتقال نفت نظامیه اهواز نصب شده و بیش از یک سال در سرویس بوده و نتیجه قابل قبولی نیز داشته است. دستاوردهای این موفقیت‌ها را باید مصداق تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت دانست.

 

استفاده از خطوط لوله فرآورده‌های نفتی در خلاف جهت فعلی آنها (از شمال به جنوب)

 

ماموریت جدید و آینده شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در راهبرد جدید شرکت ملی پالایش و پخش برای توسعه صادرات فرآورده‌های نفتی به بازارهای هدف، استفاده از شبکه خطوط انتقال فرآورده‌های نفتی برای انتقال مازاد تولیدات پالایشگاه‌های واقع در مرکز کشور به اسکله‌های صادراتی در جنوب کشور است. 

به این ترتیب و با اجرائی شدن طرح‌های موجود در این بخش، امکان استفاده از خطوط لوله فرآورده‌های نفتی در خلاف جهت کنونی آنها (از شمال به جنوب) توسط این شرکت عملیاتی خواهد شد.

 

هم اکنون، حدود ٦٦ درصد از مجموع انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی در کشور ازسوی خطوط لوله این شرکت صورت می‌گیرد. زیرا افزون بر مزایای زیست محیطی و عملیاتی گزینه خطوط لوله، استفاده از شبکه خطوط برای انتقال هر لیتر نفت خام یا فرآورده‌های نفتی بطور متوسط معادل یک پنجم هزینه انتقال از طریق تانکرهای جاده‌ای است.

 

بر این اساس، امروز خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی و شبکه مخابراتی پشتیبان عملیات انتقال، به مثابه شریان‌های حیاتی اقتصاد و صنعت کشور است که تا سطح مویرگ‌ها در همه ارکان حیاتی اقتصاد ملی توسعه یافته است و شرکت برای حمایت از تداوم زندگی در این سیستم حیاتی، به حمایت همه ارکان وزارت نفت نیازمند است.