نفت امروز /کاتالیست‌های ایرانی راه پر فراز و نشیبی را طی کرده‌اند تا به بازار صنعت پتروشیمی کشور راه یابند. به گفته‌ی مسئولان، ایران در بخش کاتالیست خودکفا شده و دیگر نیازی به کاتالیست‌های خارجی ندارد اما برخی از مدیران پتروشیمی نظر مخالفی دارند و معتقد‌ند که کاتالیست‌های ایرانی در برخی از بخش‌ها موفق عمل نکرده‌اند.
رضا کریمی، مدیرعامل پتروشیمی سبلان دو روی سکه کاتالیست‌های ایرانی را دیده است؛ شکست و موفقیت. او بر این باور است که باید از بومی‌سازی فناوری و تجهیزات صنعت نفت حمایت کرد. کریمی در این‌باره گفت: فرآیند تولید متانول در پتروشیمی سبلان، با تمایل به بومی‌سازی حداکثری در تامین مواد، تجهیزات و خدمات در تیر ماه 1400 آغاز شد. درباره‌ی کاتالیست نیز ترجیح دادیم که از نمونه ایرانی در شرکت استفاده شود اما عملکرد کاتالیست سنتز متانول تنها نقطه‌ای از فرآیند بومی‌سازی پتروشیمی سبلان بود که مطابق انتظارها پیش نرفت و شکست خورد.
او افزود: استحکام پایین، شکستگی قرص‌های کاتالیست، راه‌یابی گرد کاتالیست به پایین دست راکتور و در نهایت افت فشار بالا در بستر کاتالیست، مهم‌ترین دلایل شکست این نمونه ایرانی بود که به عنوان مانعی بر سر راه افزایش ظرفیت تولید از 70 تا 75 درصد قرار گرفت.
تمایل به کاتالیست ایرانی پس از شکست
کریمی در ادامه با اشاره به اینکه باوجود این شکست همچنان تمایل به استفاده از کاتالیست ایرانی داشتیم، یادآور شد: برای حل این مشکل تحقیقات و بررسی‌های فراوانی انجام دادیم و سرانجام با پیگیری، بررسی و همفکری تیم فنی و مدیریت پتروشیمی سبلان، تصمیم بر تعویض این کاتالیست در اورهال زمستان 1401 گرفته شد.
ریسک استفاده دوباره از کاتالیست ایرانی
مدیرعامل پتروشیمی سبلان درباره‌ی استفاده مجدد از کاتالیست ایران در این شرکت عنوان کرد: باتوجه به شواهد و مشکلات پیش آمده در عملکرد فرآیند تولید متانول، پتروشیمی سبلان می‌توانست با ارائه مستندات به مراجع قضایی مجوز خرید کاتالیست از منابع خارجی را دریافت کرده و با توجه به فایننس خود در خارج از کشور اقدام به خرید کاتالیست خارجی کند. اما باوجود ریسک بالای استفاده از کاتالیست ایرانی و اینکه ممکن بود دوباره تمامی مسائل و مشکلاتی در حین راه‌اندازی و بهره‌برداری تکرار شود، اقدام به بررسی کیفیت کاتالیست تولیدی دو شرکت تولیدکننده داخلی، شرکت پژوهش و فناوری «خوارزمی» و شرکت نفت و گاز «سرو» کردیم.
کریمی خاطر نشان کرد: در ابتدا شرکت‌ها اقدام به تولید آزمایشی و انجام آزمایش‌هایی روی نمونه کاتالیست تولید شده کردند. نتایج آزمایش‌ها حاکی از کیفیت مورد قبول کاتالیست‌های تولیدی بود. پس از طی این مراحل برای انعقاد قرارداد، مناقصه‌ای برگزار شد که درنهایت شرکت «سرو» به عنوان تامین‌کننده انتخاب شد. با تنظیم قرارداد و تعیین زمان تحویل محصول، شرکت «سرو» اقدام به تولید با حداکثر ظرفیت و تحویل کاتالیست در کوتاه‌ترین زمان ممکن کرد
او ادامه داد: هنگام تولید و آماده‌سازی کاتالیست، کارشناسان فنی پتروشیمی سبلان، اقدام به نمونه‌برداری و انجام آزمایش‌ها با دقت و حساسیت بالا کردند. پس از مورد قبول واقع شدن نتایج آزمایش‌ها، مجوز ارسال محموله به سایت پتروشیمی سبلان صادر می‌شد.
کریمی گفت: به منظور تخلیه کاتالیست مستعمل و بارگذاری کاتالیست جدید، با برگزاری مناقصه شرکت «زاگرس صنعت آرکا» به عنوان متولی انجام عملیات انتخاب شد تا با حداکثر سرعت و در کمترین زمان، کاتالیست مستعمل تخلیه و کاتالیست جدید به بهترین روش بارگذاری شود. در زمان بارگذاری کاتالیست، جلسات فنی میان کارشناسان پتروشیمی سبلان و شرکت‌ها برای تعیین بهترین روش بارگذاری با کمترین آسیب به کاتالیست برگزار شد که در نهایت فرآیند بارگذاری کاتالیست با تلاش و همفکری و همکاری شبانه روزی هر سه گروه در اسفند 1402 به پایان رسید.
موفقیت، نتیجه اعتماد به کاتالیست‌های ایرانی
مدیرعامل پتروشیمی سبلان در ادامه گفت: با اتمام فرآیند احیا، گاز سنتز به رآکتورهای سنتز متانول تزریق شد. هم‌زمان با این فرایند، نمونه‌برداری از محصول تولیدی و جریانات گازی ورودی و خروجی رآکتور توسط آزمایشگاه و کنترل کیفیت سبلان نیز آغاز شد. شرایط بستر کاتالیست در طی مدت بهره‌برداری توسط واحد مهندسی فرآیند پایش و پارامترهای مختلف آن تحت نظر است. در روزهای 24 تا 28 فروردین 1402 با فراهم شدن خوراک اکسیژن ظرفیت تولید تا 100 درصد افزایش یافت. نتایج بررسی در طی 5 روز حاکی از موفقیت‌آمیز بودن اعتماد دوباره پتروشیمی سبلان به تولیدکنندگان داخلی است.
کریمی این تجربه اعتماد دوباره به کاتالیست‌های ایرانی را الگویی برای دیگر شرکت‌ها دانست و گفت: طی شدن این مسیر و نتایج به دست آمده می‌تواند چراغ راهی برای دیگر شرکت‌های پتروشیمی در جهت اعتماد به تولیدکنندگان داخلی باشد. در جلسات و تبادل نظرات و تجربیات میان کارشناسان شرکت پتروشیمی سبلان و شرکت نفت و گاز «سرو»، کارشناسان شرکت
«سرو» عنوان کرده‌اند که شرکت سبلان در تعیین مشخصات محصول مورد نظر، فرآیند تولید کاتالیست، نمونه‌برداری، آزمایشات، بارگذاری و احیای کاتالیست سخت‌گیری زیادی اعمال کرده که این موضوع موجب پیشرفت شرکت نفت و گاز «سرو» در تولید کاتالیست سنتز متانول و در نهایت تولید نسل جدیدی از کاتالیست سنتز متانول شده است.
امتیازهای کاتالیست ایرانی
مدیرعامل پتروشیمی سبلان در پایان درباره‌ی مزایا و امتیازهای استفاده از کاتالیست‌های ایرانی گفت: خرید کاتالیست ایرانی کاهش هزینه و مهم‌تر از آن از خروج ارز جلوگیری می‌کند. امکان بازرسی و تست هر محموله کاتالیست و نظارت بر روند تولید و تغییر و تنظیم این پارامترها برای حصول نتیجه مورد نظر، تنها با خرید کاتالیست ایرانی ممکن است.
