به گزارش نفت امروز، آخرین روزهای ریاست جمهوری هشت ساله حسن روحانی در حالی می گذرد که بحران های متعددی پیش روی جامعه قرار دارد، بحران هایی که شاید در صدر آنها وضعیت خوزستان باشد. بحرانی که این روزها صحبت های متعددی درباره تاثیر صنعت نفت در آن می شود. بحث بر سر خشکسالی خوزستان گرم بود که به یک باره اظهارات معاون سازمان محیط زیست در یک مصاحبه ویدئویی موج جدیدی از انتقادات علیه دولت و به طور خاص وزارت نفت ایجاد کرد و بدین ترتیب، بیژن زنگنه که شاید بتوان وی را یکی از وزرای رکورد دار در زمینه انتقادها دانست، بار دیگر با موضوعی جدید مواجه شد. البته زنگنه در پاسخ به این اتهام که وزارت نفت به دلیل اینکه احداث تاسیسات در خشکی ۳۰ درصد ارزان‌تر از دریا بوده اقدام به خشک کردن هور کرده است، تاکید کرد: این یک دروغ بزرگ است که دشمنان ملت ایران شایعه کرده‌اند. متاسفانه برخی دوستان این دروغ را باور و بازنشر کرده‌اند. فیلم‌هایی که هم اکنون در رسانه ملی و فضای مجازی پخش شده است، نشان می‌دهد دور تا دور تمام تاسیسات ما را آب گرفته است و تنها توانسته‌ایم محدوده‌های بسیار کوچکی (مثلاً ۱۰۰ مترمربع) را که چاه یا دکل حفاری ما قرار دارد حفظ کنیم. اما استارت این بحث همان طور که اشاره شد به صحبتهای احمدرضا لاهیجان زاده، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ایران برمیگردد که در گفتگویی تصویری عنوان کرد: ژاپنی‌ها حاضر بودند برای استخراج نفت در حوزه‌های آزادگان و یادآوران با تکنولوژی سطح بالا، همانند استخراج در دریا، از این حوزه‌ها بهره‌بردای کنند. اما چینی‌ها حاضر به انجام این کار نشدند و به خاطر ارزان‌تر شدن پروژه، پیشنهاد خشک‌شدن هور را دادند که متاسفانه یک شورای بالا دستی امنیتی هم آن را می‌پذیرد. شرکت ژاپنی برای استخراج نفت از میادین حوزه هورالعظیم مطالعات گسترده‌ای را انجام داده بود و بر اساس این طرح قرار بود همه تاسیسات نفتی در آب نصب شود و در آب کار کنند اما در دهه هشتاد شرایط تغییر کرد و طرح توسعه این میادین به شرکت‌های چینی سپرده شد. در سال هشتاد و نه اتفاق ناگواری رخ داد و به این شرکتها اجازه داده شد که در محیط غیرآبی کار بکنند. همین اظهارات در روزهایی که خوزستان با شرایطی دشوار دست و پنجه نرم می کند، کافی بود تا انتقادات متعددی علیه وزارت نفت و پروژه مربوطه مطرح شود. انتقاداتی که بیژن زنگنه در گفتگویی رادیویی در پاسخ به آنها گفت: مدیریت این موضوع (آب گرفتن هورالعظیم) دست وزارت نفت نیست و به‌عهده ستاد مدیریت بحران استان خوزستان است، آنها هر دستوری بدهند ما تابع آن هستیم. اخیرا هم در سفر به خوزستان اعلام کردم اگر آنها (ستاد مدیریت بحران استان) دستوری دهند، ما آمادگی اجرای آن را داریم. وزیر نفت با بیان اینکه هم اکنون سراسر هور را آب فرا گرفته و اگر جایی را آب نگرفته است به دلایل طبیعی مانند همواری و ناهمواری است، تصریح کرد: هیچکس این موضوع در ذهنش نبوده است که برای حفظ تاسیسات نفتی به جان و مال مردم خسارت بزند. اگر آب در برخی از قسمت‌های هور رفته و برخی دیگر کمتر یا بیشتر رفته، به دلیل پستی و بلندی‌های زمین است. وی در پاسخ به اینکه یکی از فعالان شبکه مجازی در صفحه اینستاگرام خود با انتشار ویدئویی اعلام کرد آب در هورالعظیم حداکثر تا مچ پاست و بیشتر از آن نیست، افزود: مدیریت آب در هورالعظیم ارتباطی به وزارت نفت ندارد که اجازه دهد یا ندهد، تصمیم با ستاد مدیریت بحران استان است. آقای استاندار هم در صحبت‌هایشان اعلام کردند که وزارت نفت صحبت و درخواستی درباره هورالعظیم از ما نداشته است. آنها خودشان در این زمینه تصمیم گرفتند که به نظرم تصمیم درستی بوده است. کوروش رضازاده- رئیس بهداشت، ایمنی و محیط زیست (اچ‌اس‌ئی) شرکت مهندسی و توسعه نفت از دیگر مدیران نفتی است که طی این مدت به اظهار نظر درباره تاثیر فعالیت نفتی ها در وضعیت هورالعظیم پرداخته است.
وی در این باره تاکید کرده است: در سال ۸۹ مجوزی سه ساله از سوی شورای عالی امنیت ملی کشور داده شد که بتوانیم در بخش پایین‌دست تالاب فعالیت کنیم و فعالیت ما در حوزه میدان‌های غرب کارون در حالی آغاز شد که مخازن ۱ و ۲ تالاب هورالعظیم همواره دارای آب بود، اما مخزن‌های ۳، ۴ و ۵ آبی نداشتند و فعالیت نفت هم در این سه مخزن بی‌آب بوده است. رضازاده تصریح کرد: هم‌اکنون ۷۵ دریچه در مخزن شماره ۲ وجود دارد که اگر ارتفاع آب به چهار متر برسد، مازاد آن وارد مخازن ۳، ۴ و ۵ می‌شود. طی سه سالی (۹۳-۹۰) که ما اجازه فعالیت داشتیم این اختیار به ما داده شد که دریچه‌ها بسته شود تا بتوانیم لوکیشن چاه‌ها را بسازیم و بعد دریچه‌ها باز شود، اما دقیقاً در همان سه سال با خشکسالی روبه‌رو شدیم و هیچ آبی در مخازن ۳، ۴ و ۵ موجود نبود. پایان سال ۹۳ مهلت سه‌ساله ما به پایان رسید و با حضور معاون سازمان حفاظت محیط زیست کشور دریچه‌ها باز شد و به‌هیچ وجه آبی در کار نبود که باز شدن یا نشدن دریچه‌ها تفاوتی ایجاد کند.
دقیقاً در همان سه سالی که ما مجوز فعالیت در پروژه‌ها را داشتیم خوزستان با خشکسالی و ریزگرد مواجه شد و نه‌تنها ایران، بلکه اردن، سوریه و عراق هم درگیر بودند و تمام بادهای شبه‌جزیره عربستان از ناحیه عراق وارد کشور ما شد، بنابراین اسماً گفته شد که ما اقدام به خشک کردن مخازن کردیم، اما در واقع آبی موجود نبود در این مدت روابط عمومی وزارت نفت نیز با ارائه توضیحاتی تلاش کرد سهم این وزارتخانه از بحران پیش آمده را تکذیب کند، اما در پاسخ به این توضیحات احمد میدری که این روزها به عنوان معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه خود نیز به نوعی در کابینه دولت حضور دارد، نسبت به موضوع واکنش نشلن داده و در کانال تلگرامی خود نوشت: ضمن تشکر از روابط عمومی محترم وزارت نفت به طور خلاصه می‌توان مسئله تاثیر پروژه‌های نفتی در تالاب هور العظیم در محورهای زیر خلاصه نمود: تصمیم وزارت نفت در سال ۱۳۸۹مبنی بر خشکاندن بخش مهمی از تالاب هورالعظیم اثرات بسیار مخربی برای این تالاب و استان خوزستان داشته است.
وزارت نفت از سال ۱۳۹۳ اقدامات خوبی مانند افزایش آبراهه و پل‌های چند دهانه برای تبادل آب در مناطق مختلف تالاب داشته است، اما همچنان استقرار چاه‌های نفت در تالاب یکی از عوامل تخریب این تالاب است. اگر این تصمیم اشتباه در سال ۱۳۸۹ گرفته نشده بود و به جای آن استخراج نفت از طریق حفاری افقی و همچنین ایجاد تاسیسات نفتی در خارج از تالاب انجام گرفته بود، خسارات وارده به تالاب در حداقل ممکن قرار می‌گرفت.
شرکت‌های ژاپنی در مطالعات میدان‌های نفتی آزادگان جنوبی و شمالی، حداقل تعداد چاه و کار در محیط آبی را پیشنهاد نموده و هرگونه احداث تاسیسات را نیز خارج از تالاب درنظر گرفته بودند. در این صورت: اولا در سیل ۱۳۹۸ خسارت کمتری به مردم وارد می‌شد، زیرا به جای هدایت آب به سوی عراق، هورالعظیم سیراب می‌شد. ثانیا با پر شدن هور العظیم، خشکسالی‌ها، مانند آنچه امروز شاهد آن هستیم، تاثیر بسیار کمتری داشت.
برخلاف ادعای وزارت نفت، همچنان تاسیسات نفتی در تالاب هورالعظیم وجود داشته و این طرح ابطال نشده است.
اینجانب نیز اذعان دارم که وزارت نفت وارث طرح نادرستی است که در سال ۱۳۸۹ اجرا شده است و اقدامات خوبی برای اصلاح آن از سال ۱۳۹۳ انجام داده است، اما باید منطقه تالاب از تاسیسات نفتی پاک شود تا در هنگام سیل و پرآبی بتوان تالاب را احیا نمود و در غیر اینصورت استان خوزستان با مشکل ریزگردها روبرو بوده و در هنگام خشکسالی تاب‌آوری لازم به لحاظ زیست محیطی ، اجتماعی و سیاسی نخواهد داشت.
علاوه بر تالاب هورالعظیم، برداشت آب از کارون برای تاسیسات پتروشیمی باید متوقف شود و به جای آن برداشت از دریا منبع تامین نیاز آب پتروشیمی‌های ماهشهر و سربندر شود.
حال با تمام این اما و اگرها با تغییر دولت طی روزهای آتی، هورالعظیم می ماند و یادگاری هایی از دولت های پیشین که خوب یا بد، امروز این منطقه را با بحران مواجه کرده است، حال گویی مانند تمام موضوعات دیگر، راه چاره ای نیست جز صبر برای اینکه دولت جدید مستقر شود و پس از هیاهو و هیجانات جابجایی دولت در نهایت مشخص شود آیا در دولت بعدی وزارت نفت می تواند گامی مثبت برای شرایط این بخش از جنوب کشور بردارد یا خیر؟
