نفت امروز /درحالی که ۲۴ ماه از زمان انعقاد قرارداد توسعه فاز۱۱ می گذرد و با خروج توتال و عدم فعالیت شرکت چینی، خبری از تکمیل این فاز نیست، این موضوع به ذهن متبادر می شود که توسعه فاز ۱۱ برای وزارت نفت اولویت ندارد.

پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی تنها پروژه ای در پارس جنوبی بود که قرار بود اجرای آن در دوره وزارت زنگنه در دولت روحانی کلید بخورد و به همین دلیل آنرا می توان به عنوان یکی از نمادهای مهم عملکرد وی در طول ۶ سال گذشته دانست، فازی که بعد از سالها معطلی قرار بود توسعه اش به یکی از شرکت های خارجی واگذار شود اما بی تدبیری وی و مدیران حال حاضر در مجموعه صنعت نفت موجب شد تا دوباره شاهد نعل به نعل تاریخ در این فاز باشیم.

تیرماه سال ۹۶ قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم ایرانی-فرانسوی-چینی توتال، شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین (CNPCI) و پتروپارس امضا شد. مهم‌ترین پاراگراف این قرارداد، برای ایران خط‌هایی بود که از الگو شدن به‌کارگیری سیستم تقویت فشار در فاز ۱۱ برای سایر فازهای پارس جنوبی می‌گفت. جذب ۴.۸ میلیارد دلار سرمایه برای ایران و درآمد ۸۴ میلیارد دلاری ایران از طریق اجرای قرارداد توسعه فاز ۱۱، در درجه دوم اهمیت قرار داشت.

توتال کار خود را در این فاز آغاز و طبق برنامه حرکت کرد. ساخت نخستین جکت فاز ۱۱ پارس جنوبی توسط شرکت‌های ایرانی، شروع به‌کار دفتر توتال در ایران، انجام کار توتال در فاز ۱۱ طبق زمان‌بندی، برگزاری مناقصه، هزینه۹۰ میلیون دلاری توتال در فاز ۱۱ از جمله مهم‌ترین اقدامات توتال بود. با خروج ترامپ از برجام، برگ جدیدی از تعامل بین ایران و توتال گشوده شد و زمزمه‌های رفتن توتال به گوش رسید. زمزمه‌هایی که تحقق یافت و این شرکت فرانسوی رسما قرارداد را ترک گفت.

بعد از توتال، طبق مفاد قرارداد مسئولیت این شرکت، باید سهم توتال به شرکت چینی واگذار شد اما ماه ها از واگذاری این فاز به شرکت سی ان پی سی می گذرد اما هنوز هیچ اتفاقی و تحرکی در این فاز شاهد نیستیم به همین دلیل این شبهه مطرح شده است که شاید چینی ها هم بخواهند از حضور در این پروژه سر‌ باز زنند.

محمد مشکین فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس اول دی‌ماه سال گذشته در خصوص سرنوشت توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی گفت: «تا امروز طبق قرارداد، تمامی طراحی ها و مدارک در اختیار شرکت چینی قرار گرفته و اینکه عنوان شده این شرکت نیز پارس جنوبی را ترک می کند، فقط در رسانه ها بوده و هیچ اعلام رسمی تا امروز از سوی شرکت چینی CNPC برای خروج از این پروژه نداشته ایم. در صورتی که این شرکت نیز پروژه را ترک کند، کار را احتمالا با پتروپارس ادامه می دهیم، در هر صورت تا پایان امسال (سال ۹۷) وضعیت پیمانکار پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی تعیین تکلیف خواهد شد.» اما وعده مدیرعامل شرکت ملی نفت و گاز پارس در خصوص تعیین تکلیف وضعیت پیمانکار فاز ۱۱ تا پایان سال ۹۷ محقق نشد.

* در سکوت مدیران صنعت نفت تاریخ  تکرار می‌شود

محمد امین قاسمی یکی از کارشناسان صنعت نفت با اشاره به تاریخچه حضور توتال در فاز ۱۱ به خبرنگار فارس گفت: شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال در سال ۱۳۷۹ برای توسعه بخش بالادستی فاز ۱۱ پارس جنوبی به توافق رسیدند و تفاهم‌نامه‌ای به امضا رساندند. اما عملاً اقدام خاصی از طرف این شرکت فرانسوی صورت نگرفت و در نهایت توتال فرانسه که به دنبال خروج از این پروژه بود با ارائه رقمی بسیار بالا برای توسعه این فاز، ایران را در شرایطی قرار داد که نتواند پس از حدود ۸ سال معطل ماندن فاز ۱۱، این قرارداد را با شرکت فرانسوی به امضا برساند.

وی ادامه داد: شرکت ملی نفت ایران در آن زمان با پیشنهاد حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلاری فرانسوی‌ها مخالفت کرد و به این ترتیب شرکت توتال از این پروژه کنار گذاشته شد و چینی‌ها گزینه جایگزین برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی شدند.

قاسمی خاطرنشان کرد: این طرح در سال ۱۳۸۸ نیز با هزینه ۴ میلیارد دلاری به شرکت سی.ان.پی.سی واگذار شد و بعد از گذشت چهار سال از امضای قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با این شرکت چینی، به‌دلیل اینکه چینی‌ها هیچ اقدام مؤثری برای توسعه این فاز انجام نداده بودند، طی یک توافق دوجانبه قرارداد توسعه این فاز با چینی‌ها فسخ شد.

این کارشناس صنعت نفت تصریح کرد: در سال ۱۳۹۷ نیز تنها یک هفته بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ، شرکت فرانسوی توتال با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که چنانچه این شرکت نتواند از آمریکا معافیت تحریمی دریافت کند، از پروژه توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی کناره‌گیری می‌کند و توتال برای بار دوم از این پروژه خارج شد و شاهد هستیم که دوباره مسئولان وزارت نفت که آن دوره نیز در راس کار بودند این پروژه را به چینی ها سپردند و هم اکنون نیز از چینی مطالبه ای صورت نمی گیرد که این فاز را اجرایی کنند.

وی خاطرنشان کرد: شرایطی که وزارت نفت دنبال می کند نشان می دهد ظاهرا مسئولان صنعت نفت هیچ تمایلی ندارند تا این فاز راه اندازی شود والا تاکنون باید چینی ها کار خود را آغاز می‌کردند.

این کارشناس صنعت نفت خاطرنشان کرد: برای بازنشستگانی که در وزارت نفت کار می کنند و یا کسانی که تنها چند سال به بازنشستگی آنها باقی نمانده است فرقی نمی کند که فاز ۱۱ اجرایی شود یا نشود و ظاهرا دلیل تلاش برای انعقاد قرارداد با توتال نیز فقط به دلیل آن بود که وزیر نفت بگوید در دوران من اروپایی‌ها به ایران بازگشتند که همگان دیدند راهی که وزیر نفت می رفت ما را به سرمنزل مقصود نمی رساند.

وی گفت: این فرصت مناسبی بود که نمایندگان ملت در مجلس حقوق ملت را از وزیر نفت مطالبه کنند که متاسفانه نمایندگان مجلس نیز سکوت کرده اند.

*اشتباه بزرگ گره زدن رفع نیاز داخل به خارج از کشور

طبق زمان‌بندی اولیه، قرار بود ۴۰ ماه بعد از امضای قرارداد، تولید گاز از میدان فاز ۱۱ پارس جنوبی آغاز شود. اما با گذشت حدود ۲۴ ماه، اقدام قابل‌توجهی در این میدان صورت نگرفته و برای ماه‌های متوالی اعلام می شود که مناقصات این پروژه در حال برگزاری است و یا اتمام یافته؛ این در حالی است که شرکت‌هایی چون پتروپارس، گروه مپنا، پتروایران، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص)، شرکت اویک و امثال آنها که بسیاری از آنها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم زیرمجموعه وزارت نفت محسوب می‌شوند می‌توانند این پروژه را در اختیار بگیرند و برای بخش‌هایی که نیازمند فناوری جدید است، از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فنی نفت و گاز استفاده کنند.

به‌عنوان‌مثال فاز ۱۲ میدان گازی پارس جنوبی که ازنظر حجم عملیات و میزان سرمایه‌گذاری، عظیم‌ترین طرح تاریخ صنعت نفت ایران و یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های تولید گاز جهان است، نمونه بارز توانمندی شرکت‌های ایرانی در مدیریت پروژه‌های بزرگ گازی محسوب می‌شود. اهمیت توسعه این فاز به‌قدری بالا است که استفان میشل، مدیر بخش خاورمیانه و آفریقای توتال در این زمینه عنوان کرده است: «کارشناسان و مدیران شرکت توتال از عملکرد ایران در دوران عدم حضور در پارس جنوبی کاملاً غافلگیر شدند و عملکرد ایرانی‌ها به‌ویژه در فاز ۱۲ بسیار ستودنی بود».

*اعلام آمادگی شرکت های داخلی برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی

همانطور که گفته شد شرکت های ایرانی توانمندی وجود دارند که می توانند سرنوشت این فاز را مشخص کنند به عنوان مثال سعید محمد، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) از آمادگی این قرارگاه برای توسعه ایرانی این فاز خبر داده است.

فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) از مذاکرات این قرارگاه با مجموعه وزارت نفت به منظور توسعه ایرانی فاز ۱۱ پارس جنوبی و آمادگی این قرارگاه برای انجام این کار خبر داده و گفته است: فاز۱۱ پارس جنوبی در حال حاضر یک قرارداد بین ایران و شرکت‌های CNPC چین و توتال فرانسه دارد که باید این قرارداد تعیین تکلیف شود و طبق مذاکراتی که داشتیم، قرار شد ابتدا وزارت نفت این قرارداد را تعیین تکلیف کنند،  سپس پیشنهاداتی که برای توسعه این فاز پارس جنوبی داشتیم بررسی شود اما ما اعلام کرده‌ایم امکان تأمین مالی توسعه فاز ۱۱ را داریم و هم می‌توانیم این پروژه را کاملا داخلی سازی کنیم.

پیش از این شرکت گروه مپنا نیز برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با توان داخلی اعلام آمادگی کرده بود.

عباس علی‌آبادی مدیرعامل شرکت مپنا تیرماه سال گذشته اعلام کرده بود: فکر می‌کنم پتانسیل‌های داخلی از جمله مپنا می‌توانند اجرای بخش قابل توجهی از برنامه‌های وزارت نفت را در این اوضاع و احوال به‌عهده بگیرند.

علی‌آبادی با بیان اینکه «نباید فرصت را از دست دهیم و باید با اتکای به ظرفیت‌های داخلی، صنعت نفت را توسعه دهیم»، گفت: فاز ۱۱ پارس جنوبی اولین پیشنهاد مپنا به وزارت نفت بود، البته بعد از آنکه این پروژه به مپنا واگذار نشد، تا الآن (تیر ۹۷) ما دیگر مذاکره‌ای با وزارت نفت در خصوص فاز ۱۱ پارس جنوبی نداشتیم.

وی افزود: مپنا در گذشته طرح توسعه‌ای را برای ۱۰۰ درصد پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی به مجموعه وزارت نفت پیشنهاد داده بود، اکنون نیز اگر وزارت نفت تشخیص دهد و دعوت کند، همراهی می‌کنیم و ما آمادگی داریم سهم توتال را در فاز ۱۱ پارس جنوبی در اختیار بگیریم.

مدیرعامل شرکت گروه مپنا در پاسخ به اینکه «آیا این شرکت توانایی تأمین مالی سهم توتال در فاز ۱۱ پارس جنوبی را دارد؟»، گفت: ما مشکل تأمین سرمایه برای توسعه فاز ۱۱ نداریم.

از سوی دیگر شرکت پتروپارس نیز که خود یکی از شرکای توسعه فاز ۱۱ طبق قرارداد سال ۹۶ است، آمادگی دارد حداقل بخشی از این پروژه را توسعه دهد.

* توسعه فاز ۱۱ برای وزارت نفت اولویت ندارد!

اگرچه شرکت های داخلی برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی اعلام آمادگی کرده اند اما شاید به دلیل مدت زمان اجرای این پروژه که قطعا تا پایان دولت دوازدهم محقق نخواهد شد وزارت نفت این پروژه را مسکوت نگه داشته است زیرا عملا اجرای آن برای وزارت نفت و دولت اولویت ندارد زیرا توسعه آن به دولت سیزدهم خواهد رسید وهمانطور که  دولت و وزارت نفت در دولت یازدهم و دوازدهم  توسعه فاز های پارس جنوبی را به نام خود تمام کرد می پندارد که دولت سیزدهم بخواهد توسعه فاز ۱۱ را به نام خودش تمام کند.

در صورتیکه فازهای پارس جنوبی پروژه ای فراجناحی و کاملا ملی است و عوایدش نصیب ملت ایران خواهد شد چه بسا که اگر دولت دوازدهم کار توسعه این فاز را به یک شرکت داخلی واگذار کند واین شرکت داخلی در توسعه اش موفق عمل کند می توانست نام نیکی از وزارت نفت دولت دوازدهم در تاریخ باقی بماند.

فارس