نفت امروز /* بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، ۱۱ تا ۱۴ اردیبهشت در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد. در این دوره ۱۰۴۷ غرفه به نمایندگی از شرکت‌های داخلی و ۱۰۶ غرفه به نمایندگی از شرکت‌های خارجی فعالیت داشتند. معدود نمایندگان شرکت‌های خارجی در نمایشگاه، در باب اینکه «تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسند» یا «مشتاق گسترش همکاری با شرکت‌های ایرانی هستند» و ...، حرف‌های امیدوارکننده‌ای می‌زدند، اما واقعیاتی که امروز پیش روی صنعت نفت قرار دارد، چیزی جز این است. امروز (۱۸ اردیبهشت) در سالروز خروج آمریکا از توافق برجام، روحانی به پنج کشور باقیمانده در این توافق ۶۰ روز فرصت داد که برای جلوگیری از باخت-باخت شدن این توافق کاری کنند.
* بیژن زنگنه، وزیر نفت در افتتاحیه نمایشگاه بیست‌وچهارم، ضمن اشاره مجدد به اینکه ایران با هیچ کشوری در منطقه دشمنی ندارد و هیچ‌گاه از نفت به‌عنوان ابزار سیاسی استفاده نکرده، ظرفیت‌های مازاد اعلام‌شده از سوی برخی کشورها را بزرگ‌نمایی و اغراق‌آمیز دانست و گفت: «بازار نفت را با بیانیه و کارهای نمایشی نمی‌توان اداره کرد». محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک که مهمان ویژه نمایشگاه امسال بود نیز در نشست با خبرنگاران، با گفتن این جمله که «به همه همکارانم در اوپک گفته‌ام وقتی وارد این سازمان شدید پاسپورت‌های‌تان را باید در خانه بگذارید»، رویکرد زنگنه را تایید کرد. ۱۲ اردیبهشت، ساعاتی پیش از اینکه بارکیندو سخنرانی‌اش را در نمایشگاه نفت ایران آغاز کند، مهلت تمدید معافیت‌های نفتی ایران پایان یافته بود.
* در مقابل حضور کمرنگ خارجی‌ها، حضور قابل‌توجه شرکت‌های داخلی در نمایشگاه امسال نویدبخش آن بود که رخوت و رکود هنوز دامن‌گیر این صنعت نشده است. ۱۰۴۷ غرفه داخلی در نمایشگاه امسال برپا بود و برای نخستین بار، یک سالن مجزا به دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان ۱۰ گروه کالایی اختصاص داشت. بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز با محدود کردن بازدیدش به این سالن، سالن سازندگان تجهیزات صنعت نفت و غرفه استارتاپ‌ها در فضای باز نمایشگاه، نشان داد که از نگاه او، اولویت‌های امروز وزارت نفت کدام است. زنگنه پس از بازدید از این بخش‌ها گفت: «مهم‌ترین کار برای بقای تولیدکنندگان و سازندگان داخلی این است که برای آنها پروژه تعریف کنیم و تداوم سرمایه‌گذاری داشته باشیم».
* بدون شک یکی از نقاط قوت نمایشگاه امسال، مورد توجه قرار گرفتن شرکت‌های دانش‌بنیان و غرفه‌های استارتاپی بود. زنگنه در افتتاحیه بر ضرورت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها تاکید کرد و حتی از برنامه‌ریزی برای ایجاد محلی به منظور متمرکز شدن شرکت‌های تازه‌تاسیس در این زمینه خبر داد. گویا پیگیری فعالیت‌های مجموعه‌های استارتاپی هم به معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت سپرده شده تا فعالیت‌های صاحبان ایده بررسی و ارزیابی شود ... طی چهار روز نمایشگاه در غرفه‌های استارتاپی برنامه‌های متنوعی حول محور بلاکچین، اینترنت اشیا، بهینه‌سازی مصرف انرژی و ... در صنعت انرژی برگزار شد. در ایام نمایشگاه، غرفه اویلمپیک هم بازار گرمی داشت؛ المپیاد مهندسی نفت جایگاه خود را در این صنعت تثبیت کرده است.
* اما وزیر نفت به جز توسعه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و مجموعه استارتاپ‌ها، بر چه الزاماتی تاکید کرد؟ زنگنه در افتتاحیه نمایشگاه نفت، فهرستی از اولویت‌های صنعت نفت را برشمرد که تداوم صادرات نفت در رأس آن قرار داشت. تامین خوراک واحدهای پالایشی و پتروشیمی و تکمیل طرح‌های صنعت پتروشیمی، افزایش ظرفیت تولید گاز غنی و ادامه سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی، استفاده از نقدینگی بخش خصوصی، امضای قراردادهای توسعه‌ای برای میدان‌های نفت و گاز و ادامه روند اجرای طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت، دیگر اولویت‌هایی بودند که زنگنه به آنها اشاره کرد.
* درباره دو اولویت اخیر بد نیست بدانیم طرح نگهداشت و افزایش توان تولید میدان‌های نفتی در قالب ۳۳ بسته کاری تعریف شده که تاکنون قراردادهای ۱۰ بسته کاری امضا شده است و احتمالا حدود ۱۰ بسته کاری دیگر از این طرح نیز تیرماه امسال تعیین تکلیف می‌شود. قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC نیز تاکنون برای هشت میدان سپهر، جفیر، آبان، پایدار غرب، پایدار شرق، چشمه‌خوش، دالپری و فاز ۱۱ پارس جنوبی منعقد شده و بر اساس اعلام شرکت ملی نفت ایران، امضای قرارداد توسعه‌ای هشت میدان دیگر شامل چنگوله، پرنج، کرنج، پارسی، دهلران، یاران، آبتیمور و سهراب نیز در دستور کار قرار دارد و قرار است قرارداد توسعه غالب میدان‌های یادشده با شرکت‌های ایرانی امضا شود.
* وقتی صحبت از امضای قراردادهای توسعه‌ای با شرکت‌های ایرانی به میان می‌آید، شاید این پرسش مطرح شود که اگر واگذاری کامل توسعه میدان به داخلی‌ها اینقدر سهل و ممکن است، چرا پیش از تحریم این گزینه را انتخاب نکردیم؟ نمایندگان شرکت‌های E&P ایرانی در نشستی با عنوان «بررسی راهبردهای نوین کسب‌وکار شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی» که در نمایشگاه نفت امسال برگزار شد، به این سوال پاسخ دادند. این شرکت‌ها با چالشی بزرگ به نام تأمین منابع مالی مواجه هستند و این چالش در شرایط تحریمی کنونی، مشکلات‌شان را دوچندان کرده است. بانک‌های داخلی ریسک قراردادهای بالادستی را نمی‌پذیرند و از ارائه تسهیلات خودداری می‌کنند؛ روی منابع صندوق توسعه ملی هم مگر تا کجا می‌توان حساب کرد؟
* از سوی دیگر ۱۷ شرکت صاحب‌صلاحیت برای فعالیت در قالب شرکت‌های E&P، قرار بوده است مسیر تبدیل شدن به یک شرکت اکتشاف و تولید تمام‌عیار را طی کنند. حالا اگر در شرایط تحریم قرار باشد یک‌تنه زیر بار توسعه میدان بروند، علاوه بر چالش مالی، در مدیریت پروژه و بهره‌مندی از فناوری‌های روزآمد هم به موانعی برمی‌خورند. امید شاکری، مدیرکل نظام فنی و اجرایی و ارزشیابی طرح‌های وزارت نفت، اگرچه در نمایشگاه از تمدید یک‌ساله گواهی شرکت‌های E&P ایرانی به دستور وزیر نفت خبر داد، اما در عین حال این نکته را یادآور شد که اگر حداقل معیارها، تنها چند درصد نسبت به زمان صدور گواهی افزایش می‌یافت، تعدادی از شرکت‌ها از فهرست E&Pها حذف می‌شدند.
* پیشنهاد مشخصی که در جمع‌بندی نشست «بررسی راهبردهای نوین کسب‌وکار شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی» در نمایشگاه نفت بر آن تاکید شد، ایفای نقش شرکت‌های داخلی در فرآیند توسعه میدان‌ها در قالب کنسرسیوم بود. رضا دهقان، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران ضمن اعلام استقبال از حضور E&Pهای داخلی در قالب کنسرسیوم، اعلام کرد که هم‌اکنون طرح کنسرسیومی ایرانی برای میدان بندکرخه در دست بررسی است.
* در حال و هوای غیربین‌المللی نمایشگاه نفت امسال و در شرایطی که گفت‌وگو با شرکت‌های ایرانی حاضر در نمایشگاه نشان می‌داد برای تداوم حضور در بازار و ادامه روند فعالیت در صنعت نفت روزگار سختی را می‌گذرانند، شنیدن برخی صحبت‌ها مبنی بر اینکه تحریم، فضا را برای کار و فعالیت شرکت‌های ایرانی گسترده‌تر و مساعدتر می‌کند، در نوع خود جالب بود. یکی‌دوباری که در حاشیه نمایشگاه در پاسخ به سوالاتم این جملات را شنیدم، ناخودآگاه قطاری از عناوین طرح‌ها و پروژه‌ها از ذهنم عبور کرد؛ از یادآوران تا کیش، از فاز ۱۱ تا لایه نفتی، حتی قرارداد ساخت و انتقال فناوری لوله‌های CRA... .
* بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت در شرایطی برگزار شد که چند روز پیش از آغازش، معافیت‌های نفتی ایران پایان یافته بود و حال چند روز پس از پایانش، گزینه‌های جدید ایران برای حفظ برجام، اما به شکل برد-برد، روی میز قرار گرفته است. روحانی امروز گفت: «به طرف مقابل یعنی پنج کشور اعلام کردیم اگر آنها ظرف ۶۰ روز پای میز مذاکره آمدند و با آنها صحبت کردیم و به نتیجه رسیدیم و به منافع اصلی‌مان به ویژه نفت و بانک به عنوان دو مورد از منافع مهم دست یافتیم، به نقطه اول و به شرایط ۱۷ اردیبهشت ۹۸ برمی‌گردیم».
نفت همچنان تعیین‌کننده است...
