گفت‌وگوی مشروح بیژن زنگنه، وزیر نفت با خبرگزاری خانه ملت که اخیرا انجام و منتشر شد، حاوی نکات حائز اهمیتی بود که برخی از آن، با هدف بازخوانی مخاطبان و آگاهی از رویکردهای وزارت نفت ...

نفت امروز /گفت‌وگوی مشروح بیژن زنگنه، وزیر نفت با خبرگزاری خانه ملت که اخیرا انجام و منتشر شد، حاوی نکات حائز اهمیتی بود که برخی از آن، با هدف بازخوانی مخاطبان و آگاهی از رویکردهای وزارت نفت به ویژه در شرایط کنونی کشور در ادامه آمده است.

عملکرد قانونمند با اطلاع بزرگان: «در تحریم‌های کنونی شخصا می‌توانستم شلوغ و پر سرصدا کار ‌کنم و اختیارات بسیاری برای خود از حاکمیت بگیرم، اما با وجود این قانونمند کار می‌کنم و برای هر کار جدیدی مصوبه می‌گیرم و طبق آن عمل می‌کنم، به نحوی که همه بزرگان مطلع باشند و بدانند چه تصمیم‌هایی می‌گیریم».
بیژن زنگنه با این جملات به هر شائبه‌ای مبنی بر اخذ اختیارات خاص یا عدم شفافیت پاسخ داد، البته طبیعی است برخی که منافعشان در غیرشفاف خواندن عملکرد زنگنه است، این جملات را نشنیده فرض کنند.

فروش نفت: «در بحث فروش نفت در دوران تحریم‌ها، هفت نفر زیر تصمیم‌ها را امضا می‌کنند که یکی از آن امضاها از وزارت نفت است و ۶ امضای آن از جاهای دیگر». این گفته زنگنه نیز مهر تایید دیگری بر شفافیت، انضباط و حاکمیت سازوکاری مشخص بر فرآیند فروش نفت در کشور است. وزیر نفت ماهیت «ریسک» را در حوزه فروش نفت اینگونه تعریف کرد: «بزرگ‌ترین ریسک در کار ما این است که نفت را به کسی بفروشیم، اما ندانیم که پولش برمی‌گردد یا نه».

تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌: به گفته وزیر نفت، تفاوت‌های اساسی تحریم فعلی با دوره قبلی تحریم‌ها در سه مورد است: در این دوره، میعانات گازی هم مشمول تحریم شده؛ در دوره قبل ژاپن، چین، هند، مالزی، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، سنگاپور، سریلانکا، ترکیه، تایوان، بلژیک، چک، فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا، هلند، لهستان، انگلیس و اسپانیا دارای معافیت از سازمان ملل متحد برای واردات نفت ایران بودند، اما در این دوره هیچ کشوری معافیت ندارد، تحریم‌های کشتیرانی و بانکی نیز در شرایط فعلی به مراتب نسبت به دوره قبل سنگین‌تر شده است. با این حال زنگنه بر سازوکار شفاف در فروش نفت تاکید کرد و گفت: «من فضا را باز نمی‌کنم که یکسری بیایند دوباره بابک زنجانی درست کنند. حتما چنین اجازه‌ای نمی‌دهم».

زنجانی و معرفی بانک بی‌اعتبار: از وزیر نفت درباره تاخیر وزارت نفت در ارائه اسناد و مدارک لازم به دادستانی به منظور بازپرداخت بدهی بابک زنجانی سوال شد که بر مبنای توضیحات زنگنه، وزارت نفت از بانک مرکزی درخواست افتتاح حساب کرده و تاخیری از سوی نفت در کار نبوده است: «از بانک مرکزی درخواست کردیم اجازه افتتاح حساب بدهد، البته بانک مرکزی معتقد است بانک معرفی شده از سوی آقای بابک زنجانی، بانک بی‌اعتباری است».

از کارتخوان تا نامه مرحوم شاهرودی: ماجرای کارتخوان آنقدر نخ‌نما شده که جای پرداختن مجدد ندارد، اما واکنش زنگنه به این ماجرا جالب بود: «آیا اگر وزیر نفت بخواهد فساد انجام دهد، این‌طور با دستگاه کارتخوان، آن هم در دفترش و آشکارا انجام می‌دهد؟ گفتند در دفتر من طلا و دلار کشف شده، آیا من برای ملاقات افراد با خودم از آنها طلا و دلار می‌گرفتم؟ وزیر نفت این کار را می‌کند؟ اگر یک ریال پول حرام در زندگی‌ام بود، به اندازه یک میلیارد تومان بزرگش می‌کردند». زنگنه به نامه‌ای نیز اشاره کرد که سال ۸۴ از مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی دریافت کرده است: «ایشان خطاب به من نوشتند که اموال شما را بررسی کرده‌ایم، هیچ ثروت غیرمتعارفی به اموال شما افزوده نشده و این مایه افتخار کشور است که یک نفر ۲۲ سال وزیر بوده و هیچ ثروت غیرمتعارفی ندارد».

روابط حسنه با فرماندهان قرارگاه: زنگنه در پاسخ به سوالی، از روابط حسنه‌اش با فرماندهان پیشین و فعلی قرارگاه سخن گفت: «با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) چه در زمان آقای عبداللهی که برادر عزیزی برای من بود و چه در دوره مدیریت آقای دکتر سعید محمد، هیچ مشکلی نداشته‌ام که حتی صدایمان را بالا ببریم». او درباره وزیر سابق نفت هم این‌گونه گفت: «آقای رستم قاسمی صددرصد کنار ماست. نمی‌گویم ۹۰ درصد، بلکه می‌گویم ایشان اکنون صددرصد کنار ماست». این حرف‌های زنگنه، بساط بسیاری از تفرقه‌افکنان را بر هم زد.

راز بداخلاقی شیخ‌الوزرا: «می‌توانم در وزارت نفت هزاران نفر رفیق داشته باشم، چراکه پول دستم است. به هر کسی لبخند بزنم چیزی نصیبش می‌شود؛ وضع مالی‌اش خوب می‌شود؛ تشکر می‌کند. من آدم خوش‌اخلاقی نیستم و نمی‌توانم آدم خوش‌اخلاقی باشم. خوش‌اخلاق باشم، نسبت به پول وزارت نفت طمع می‌کنند». زنگنه معتقد است زبان گویا، جیب بسته و کمربند محکم، ریشه بسیاری از دشمنی‌ها و دروغ‌پردازی‌ها علیه اوست. این صحبت وزیر در میان کاربران فضای مجازی بسیار موردتوجه قرار گرفت.

دغدغه نیروهای قراردادی و پیمانکار: زنگنه در این گفت‌وگو به ساماندهی نیروهای قرارداد مدت موقت وزارت نفت که با تاکید شخص وی عملیاتی شد و دو نکته مهم دیگر اشاره کرد؛ نخست اینکه وزارت نفت در مرحله بعد، بهبود وضعیت معیشتی نیروهای پیمانکار را در برنامه دارد و دوم اینکه اگر روزی بنا به استخدام رسمی باشد، نیروهای قراردادی در اولویت هستند. زنگنه به تحصیلات و تجارب کاری فرزین مینو که کاملا با حوزه منابع انسانی مرتبط است نیز اشاره کرد تا نشان دهد فرد شایسته‌ای در رأس معاونت منابع انسانی وزارت نفت قرار گرفته است.

آخرین خبر از پرونده مالی اکتشاف: آخرین وضع پرونده سوء‌استفاده مالی در مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران نیز از وزیر نفت سوال شد که زنگنه در پاسخ گفت: «با عملکرد خوب قوه قضاییه، همه اموال متهم توقیف شد که تا زمان صدور حکم، اموال فروخته می‌شود و پول برمی‌گردد. من هم کسانی را که مستقیم در این قضیه بودند، به دلیل اهمال، فوری برکنار کردم و تعدادی را هم به هیئت تخلفات ارجاع دادم». زنگنه به این موضوع هم اشاره کرد که اکنون متهم خارج از کشور است.

از قصور تا هیاهو: پاسخ زنگنه به سوالی درباره پرونده دکل‌های نفتی با این جملات تمام شد: «مردم باید از این مسائل آگاه باشند که کشور خسارت‌هایی از سوی برخی افراد دیده و بعد همان افراد آسیب‌زننده، هیاهوهایی در کشور ایجاد می‌کنند».
برای این حرف زنگنه، می‌توان مصادیق متعددی یافت؛ از زنجانی که به جای فکر اعدامش، در سودای استیضاح وزیر نفت در مجلس است تا مسببان خسارت‌های ناشی از عدم اجرای قرارداد کرسنت که امروز مدعی و مطالبه‌گر هم شده‌اند.

ناچار شوم فاش می‌کنم: اتفاقا از زنگنه درباره کرسنت هم سوال و وی برای چندمین بار یادآور شد: «هنوز پرونده کرسنت زنده است، به همین دلیل مایل نیستم درباره آن حرف بزنم». زنگنه البته این را هم گفت که حرف‌های جالب و شنیدنی در این زمینه دارد که بیان آن را به مصلحت کشور نمی‌داند، مگر اینکه به نقطه‌ای برسد که ناچار شود بسیاری از این اسرار را فاش کند. به گفته وزیر نفت، افشای این اسرار به مذاق بسیاری از افراد که صدایشان بلند است، خوش نمی‌آید.

ایران از اوپک خارج نمی‌شود: وزیر نفت در این گفت‌وگو اعلام کرد که ایران برنامه‌ای برای خروج از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) ندارد و ادامه داد: «دو کشور منطقه در این سازمان با ما دشمنی می‌کنند. ما دشمن آنها نیستیم، اما آنها با ما دشمنی می‌کنند و اوپک را تبدیل به سازمان سیاسی کردند و از نفت به عنوان سلاح در بازار جهانی و علیه ما استفاده می‌کنند».

روسیه؛ رفاقت و رقابت: نکته حائز اهمیت دیگری که زنگنه به آن اشاره کرد، درباره روابط ایران و روسیه بود: «نباید فکر کنید کشوری که رفیق است، رقیب نیست. ما هم رفیق هستیم و هم رقیب». زنگنه اضافه کرد: «اگرچه روسیه اکنون تقریبا انحصار بازار اروپا را در دست دارد و نمی‌گذارد کسی در آن بازار وارد شود، اما این دلیلی مبنی بر اینکه ما وارد آن بازار نشویم نیست».

چرا خارجی‌ها: زنگنه به این سوال هم پاسخ داد که چرا وزارت نفت پس از برجام برای توسعه میادین به سراغ شرکت‌های خارجی رفت: «پس از برجام با ۱۷ تا ۱۸ شرکت معتبر یادداشت تفاهم امضا کردیم و مذاکرات قراردادی آغاز شد که در صورت نهایی شدن آنها، بیش از ۵۰ میلیارد دلار رقم اصل قراردادها می‌شد. حال اگر می‌خواستیم همه عملیات توسعه این میدان‌ها را ایرانی‌ها انجام دهند، پولش از کجا می‌آمد!؟» وزیر نفت به عنوان مثال به میدان فرزاد بی اشاره و تصریح کرد: «الان برای توسعه فرزاد بی، ایرانی‌ها می‌گویند پول نداریم. از بخش‌های دیگر پول بگیرید، بنابراین وزارت نفت باید از شرکت‌های خارجی منابع مالی دریافت می‌کرد».  

مخالفت با IPC؛ تقاضا برای PSA: وزیر نفت در پاسخ به سوالی درباره توسعه فرزاد بی، به بخشی از نامه ۷۲ نماینده مجلس به سران قوا هم اشاره کرد: «یکی از موارد این نامه، همین میدان فرزاد بی بود که آقایان گفته بودند یک قرارداد مشارکت در تولید برای این میدان امضا شده و من آن را لغو کرده‌ام. در این نامه گفته‌اند چرا قرارداد مشارکت در تولید  امضا نکرده‌اید؟ من قرارداد PSA امضا کنم؟ اگر چنین کاری می‌کردم که شما سر من را از تنم جدا می‌کردید. شما با الگوی جدید قراردادهای نفتی (IPC) مخالفت کردید، حالا چگونه از مشارکت در تولید صحبت می‌کنید؟»
خوب است منتقدان IPC و دلواپسان PSA به این سوال زنگنه پاسخ دهند.

نامه زنگنه به روحانی: زنگنه در تشریح آخرین وضعیت مذاکرات ایران با هند برای توسعه میدان فرزاد بی، از ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهوری خبر داد: «یک نامه به رئیس محترم جمهور نوشته‌ام تا در جلسه سران سه قوه مطرح شود تا به وزارت نفت اجازه دهند از صندوق توسعه ملی منابعی در اختیار وزارت نفت قرار گیرد تا بتوان فعالیت اجرایی فرزاد بی را آغاز کرد». البته به گفته زنگنه، قرارداد توسعه فرزاد بی در صورتی با پیمانکار ایرانی منعقد می‌شود که هندی‌ها پس از بازه زمانی مشخص، برای حضور در این میدان اعلام آمادگی نکنند. اخیرا نقدهایی نسبت به اینکه چرا ایران تا این اندازه به هند مهلت داده، مطرح شده است. نقد محترم است، اما برخی از این نقدکنندگان همان‌هایی نیستند که اگر امروز اعلام شود مهلت هند پایان یافته، وزارت نفت را به اروپادوستی و نداشتن مناسبات خوب با کشورهای آسیایی متهم می‌کنند؟

تکلیف توسعه فاز ۱۱: زنگنه درباره فاز ۱۱ پارس جنوبی و طولانی شدن روند مذاکرات با چینی‌ها برای توسعه این فاز صراحتا گفت: «روابط ما با چینی‌ها مهم‌تر از آن است که بخواهیم به دلیل یک قرارداد تلخش کنیم. تنها برای توسعه فاز نخست این طرح به ۲.۴ میلیارد دلار منابع مالی نیاز است که در این خصوص نامه‌ای به سران محترم سه قوه نوشته‌ام و در شورای عالی هماهنگی اقتصادی هم مطرح شده است که اگر چینی‌ها نخواستند در این قرارداد حضور یابند، منابع از محل صندوق توسعه ملی تامین شود».

روابط راهبردی با روسیه و چین: به گفته زنگنه، علاوه بر تداوم مذاکرات با شرکت چینی در فاز ۱۱ و همین‌طور همکاری با این شرکت در آزادگان (شمالی)، نفت برای یادآوران نیز به چینی‌ها پیشنهاد همکاری داده و تاکید کرده که ایران برای مذاکره انحصاری و امضای قرارداد با آنها در این میدان آمادگی دارد. وزیر نفت این را هم گفت که بعد از ماه می، چین هیچ نفتی از ایران برداشت نکرده است. درباره روابط با روسیه، زنگنه به دو قرارداد بزرگ منعقدشده با روس‌ها، یکی برای میدان‌های نفتی پایدار غرب و آبان و دیگری برای میدان‌های پایدار شرق، دالپری و چشمه‌خوش اشاره و اظهار کرد: «برای میدان‌های دیگر هم با روس‌ها تفاهم‌نامه امضا کردیم، اما خودشان نیامدند و حتی برای میدان منصوری تا مراحل آخر پیش رفته بودیم تا با آنها قرارداد امضا کنیم، اما با اعمال تحریم‌های جدید روس‌ها دیگر تمایلی به انعقاد قرارداد نداشتند».
منتقدانی که وزارت نفت را به کمرنگ بودن روابط با روسیه و چین متهم می‌کنند، فراتر از آنچه تاکنون در ارتباط با این دو کشور در پیش گرفته شده، چه انتظاری دارند؟

ما یک ملّتیم: بخش مهمی از صحبت‌های زنگنه در این گفت‌وگو ناظر بر نیاز امروز کشور به همدلی و همراهی بود: «برخی می‌خواهند نفت را زمین بزنند و اگر نفت را زمین بزنند کشور را زمین زده‌اند، زیرا بخش مهمی از کشور به نفت وابسته است. دوستان تصویری از مدیریت نفت ارائه می‌دهند که انگار نتانیاهو در وزارت نفت مستقر است و با تمام قدرت دارد تیشه به ریشه اسلام و ایران می‌زند. با هم بسیار خشن هستیم. رأفت و مهربانی میان ما نیست، برخوردهای تند انجام می‌دهیم و گویی فراموش کرده‌ایم دشمنانی داریم به اسم اسرائیل و آمریکا و حتی برخی دشمنان منطقه‌ای که می‌خواهند سر به تن هیچ‌کدام ما نباشد. چرا اینگونه با هم رفتار می‌کنیم؟ ما یک مـلّـتیم».