انبار نفت شهران در منطقه پنج تهران روزانه شاهد بارگیری حدود ۴۰۰ نفت کش است که متاسفانه مسیر عبور مخاطره آمیز تمامی این ‌نفت کش های مالامال از مواد سوختی روزانه از محلات شهران شمالی و جنوبی می گذرد؛ به گونه ای که در سال‌های گذشته بارها خبر واژگون شدن این نفت کش ها خصوصا در فصل زمستان رسانه ای شده است. البته این تنها هشدار مجید فراهانی نبوده و وی از دوران مسئولیت خود در شورای شهر تا کنون و به ویژه پس از حادثه بیروت، بارها در این باره هشدار داده و اینگونه اعلام کرده است که در صورت بی توجهی به این موضوع، بروز یک سانحه می‌تواند حتی به مراتب فاجعه بار تر از انفجار بیروت باشد.

 وی پیش از این نیز در قالب یک پست در فضای مجازی، این انبار را به یک "بمب هیدروژنی" تشبیه کرد و خواستار انتقال آن از تهران شد. چراکه به اعتقاد او «فقط کافی است یکی از تانکرها یا خودروی ‌حمل آن‌هنگام سوخت گیری در کنار مخازن دچار حادثه شود، آنگاه با انفجار سریالی مخازن سوخت یکی پس از دیگری فاجعه ای بزرگ‌تر از بیروت به سر تهران می آید.»

 تاکید نفتی‌ها بر ایمن بودن انبار نفت شهران البته در گذشته مسئولان نفتی در قبال این اظهارات تاکید کردند: انبار نفت شهران استانداردهای ایمنی لازم را دارد و وجود آن برای سوخت رسانی ایمن و مطمئن درسطح تهران حیاتی است. کرامت ویس کرمی، مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت ایران با بیان این نکته، از وجود سه انبار نفت در تهران خبر داده و آنها را به مثلثی تشبیه کرد که برای سوخت‌رسانی در این کلان شهر حیاتی است؛ انبار نفت ری در جنوب، انبار نفت قوچک در شمال شرق و انبار شهران در شمال غرب تهران.

 مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران همچنین تصریح کرده بود: طی سالیان گذشته مکاتباتی انجام شده و جلسات کارشناسی و مدیریتی درون و برون سازمانی با هماهنگی و همکاری دستگاه های ذی ربط انجام شده که در تمامی این جلسات با مباحثی که مطرح شده ضرورت وجود انبار نفت در آن نقطه و رعایت استانداردهای فنی وایمنی مورد توجه قرار گرفته است.

 11 مخزن و احتمال خوردگی لوله‌ها انبار نفت شهران که ساخت آن را می توان به دهه 50 نسبت داد در زمانی در این منطقه ایجاد شده که شهران غیر مسکونی بوده است اما طی این سالها با گسترش شهر تهران و اسکان جمعیت قابل توجهی در این منطقه، ابراز نگرانی‌های متعددی صورت گرفته است

. به عنوان مثال در مقطعی از زمان رضا کرمی محمدی، رییس وقت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران درباره وجود دو انبار شیمیایی شهران و بعثت ابراز نگرانی کرده و گفته بود: خروج انبارهای مواد شیمیایی از تهران مانند دو انبار بعثت و شهران را "مطالبه‌ای ملی" دانسته و گفته است: «وجود انبار‌های مواد شیمیایی داخل شهر تهران مسئله مهمی است که چند بار در شهرداری آن را پیگیری و در این خصوص تذکراتی ابلاغ کردیم، اما متاسفانه تاکنون توجهی نشده است.

 

البته وی بر این نکته نیز تاکید کرده بود که قطعا این انبار‌ها حادثه‌ای مانند بیروت را رقم نمی‌زنند و اگر انفجاری هم صورت گیرد بسیار سبک‌تر است، اما خطر وقتی ایجاد می‌شود که تانکر‌های حمل سوخت در جاده یا بزرگراه‌ها واژگون شوند و آتش‌سوزی رخ دهد. 

بنابراین باید مسئله انتقال این انبار‌ها را بیشتر از قبل، پیگیری و به نتیجه برسانیم. مسئله انتقال بنزین از زیرزمین پالایشگاه تهران به مخازن نفت شمال است. این لوله‌ها 50 سال از عمرش می‌گذرد و به مرور امکان خوردگی آن می‌رود. با توجه به اینکه داخل بنزین گوگرد وجود دارد،‌ امکان خوردگی بیشتر است.

بنزین از طریق دو خط لوله از محل پالایشگاه تهران که در ری واقع شده،‌ از زیر تهران به مخازن منتقل می‌شود. بنزین و گازوئیل و نفت سفید به 11 مخزنی که در انبار نفت شهران مستقر هستند ریخته می‌شود و سپس از طریق تانکرها (حدود 300 تانکر به صورت روزانه از این مخازن بارگیری می‌کنند) پمپ‌بنزین‌های شهر را تغذیه می‌کنند. در گذشته گزارش‌هایی مبنی بر این داشتیم که نشت بنزین از این لوله‌ها باعث آلوده‌شدن مخازن زیرزمینی شده، ازجمله اینکه روستای اسماعیل‌آباد در جوار تهران که این لوله‌ها از بخش زیرین آن رد می‌شود، عملا در زمان محمود احمدی‌نژاد تخلیه شد؛ چراکه بنزین در چاه‌های این دولت نشت پیدا کرد و برای همین دولت هزینه‌ای را برای انتقال روستاییان برعهده گرفت.

 لذا به واسطه اینکه این لوله‌ها در مسیری بیش از 10 کیلومتر از ری تا شهران می‌گذرد، تضمین اینکه نشتی ندارد نیازمند آزمایش است. تنها مخزن شهران خطر دارد؟ البته تاسیسات نفتی را نمی‌توان تنها به پایتخت محدود داست و حتی در شهر تهران هم تنها انبار شهران نیست که امکان بروز سانحه در آن وجود دارد.

 به گفته فراهانی، یک‌سری مخازن هم در سوهانک و مخازنی هم در ری داریم. اما اولویت اصلی بحث مخازن شهران است. سال 87 یکی از این تانکرهای 30 هزار لیتری بنزین در بلوار شهران واژگون شد و سوخت آن، اطراف خانه‌های مسکونی تخلیه شد. 29 فروردین و اسفند سال 85 هم دو حادثه مشابه در شهران رخ داد که یکی اطراف مجتمع کوهپایه و آن یکی در شهر زیبا بود، مجددا در سال ۹۵ نیز یک تانکر 32 هزار لیتری در میدان دوم شهران واژگون شد و شاید بخت با شهرانی‌ها یار بود که بنزین‌ها روانه فضای سبز شد و درختانش را برای همیشه خشک کرد.

 

 انبار نفت شهران می‌تواند از فاجعه بیروت خطرناک‌تر باشد؟ در ارتباط با فعالیت این انبار تاکنون اظهارنظرهای مختلفی صورت گرفته و اخطارهایی نیز داده شده است اما اینکه واقعا ممکن است خطری در حد بیروت تهران را تهدید کند، امری است که کارشناسان متعددی آن را تا حدی اغراق آمیز می‌دانند.

یکی از این افراد دکتر علی بیت‌الهی، دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی است که در واکنش به خطرزا بودن مخازن سوخت شهران اظهار کرده است: البته اصل صحبت که درباره شهران گفته شده بود که امکان دارد در اثر آتش‌سوزی و موارد دیگر حادثه‌ای چندین برابر بیروت رخ دهد، احتمالا کمی اغراق شده؛ چرا که معمولا انفجار در اینچنین مخازنی صورت نمی‌گیرد؛ بلکه آتش‌سوزی‌های ممتد رخ می‌دهد یا در بدترین سناریو شاهد نشت مواد سوختی خواهیم بود.

رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مرداد ماه سال گذشته با تاکید بر حفظ ایمنی شهروندان گفت: در این راستا درباره مقاوم سازی انبار نفت شهران اقداماتی انجام شده است.

رضا کرمی محمدی با بیان اینکه اقدامات خوبی در رابطه با مقاوم سازی انبار نفت شهران انجام شده، گفت: یک رویکرد در مورد این مخازن این بوده است که به جای ذخیره سوخت به محلی برای سوخت رسانی بدل شود، که این اتفاق افتاده است.

کرمی محمدی با اشاره به گزارش های دریافتی از شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی در مورد ایمن سازی این محل گفت: برابر گزارش ها حدود ۱۵ سال است که سازمان های مرتبط از جمله شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی روی پوشش خطرات این مخزن کار کردند و کارهای خوبی شده و حتی در مقطعی وزارت کشور وارد موضوع شده و با وزارت نفت آن را پیگیری کرده بود. البته نگهداری بنزین و نفت و ... مانند نیترات آمونیوم قابلیت انفجاری آنچنانی ندارند و بیشتر بحث آتش سوزی آن مطرح است.

در نامه وزیر کشور به وزیر نفت در سال ۹۵ این درخواست مطرح شده بود که این مخازن با ۲۰ درصد ظرفیت خود فقط در امر سوخت رسانی فعال باشد و برای ذخیره سوخت از محل دیگری استفاده شود. این اتفاق اگر افتاده باشد، اتفاق خوبی است و در جهت ایمنی بیشتر منطقه خواهد بود. 

 رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با بیان اینکه برابر گزارش های دریافتی در چند سال گذشته، ظاهرا انتقال این محل با توافقات صورت گرفته منتفی شده است، گفت: آنطور که گزارش دادند خود مخازن مقاوم سازی و استانداردسازی شده‌اند. در این محل ۱۱ مخزن است که مقرر بوده است تا در اطراف هرکدام دیواری کشیده شود و خاک آن قسمت نفوذ ناپذیر گردد تا امکان سرایت سیال به اطراف و به زمین به حداقل برسد.

به گفته وی مطالعاتی هم درباره خاک محل و گسل های آنجا انجام شده که نشان داده است گسلی از داخل محوطه مخازن عبور نمی کند اما به هر حال فاصله مخازن با گسل شمال تهران چندان زیاد نیست و احتمال زلزله قوی در این محل وجود دارد.

البته در ارتباط با این انبار مخاطرات دیگری نیز وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به این اشاره کرد که کانالی هم در نزدیکی آنجا برای سیلاب وجود دارد و همینطور گسل هایی هم آنجا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ها جزو خطراتی است که در این محدوده وجود دارد.