نفت امروز / خرداد ۱۳۹۸ - کاردار آمریکا در بغداد اخبار مربوط به معافیت عراق از تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران در زمینه واردات برق و گاز را تایید کرد.

 ۱۸ آبان ۱۳۹۷ - وزیر انرژی ترکیه: ما گاز طبیعی و نفت را از این کشور وارد می‌کنیم.ما ۵-۶ سال قرار داد واردات گاز از ایران داریم همچنین گفته می‌شود که ترکیه معافیت ۲۵ درصدی در واردات نفت و گاز از ایران دارد. آمریکا پس از ۶ ماه دوباره وضعیت را بررسی خواهد کرد. ترکیه بارها اعلام کرده که از تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران پیروی نخواهد کرد.

بیش از یک سال است که ایالات متحده از برجام خارج شده و تحریم‌های شدیدی را علیه مردم ایران وضع نموده است. این تحریم‌ها در حوزه‌ های مختلف بانکی، کشتیرانی و انرژی به خصوص صادرات نفت تمرکز دارد. اما خبرهایی که درحوزه‌ی صادرات گاز منتشر شده حاکی از آن است که در اوج هجمه‌ها و تحریم‌‌های یکجانبه آمریکا صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق از تحریم‌ها معاف شده است.

*قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق

طرح صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه طی قراردادی ۲۵ ساله و با حداکـثر حجم گـاز قابل تحویل ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال (حدود ۲۷ میلیون متر مکعب در روز) که امکان افزایش آن تا ۱۳ میلیارد متر مکعـب در سال نیز بر اسـاس توافق طرفین میسر می‌باشد، در تاریخ ۱۳۷۵/۵/۱۷ ( ۸ اوت ۱۹۹۶میلادی) با شرکت بوتاش ترکیه منعقد گردیده است که پس از انجام فازهای مطالعاتی و طراحی و مراحل اجرایی، الزامات و تجهیزات مورد نیاز آن، عملیات صادرات گاز به این کشور در۱۰ دسامبر سال ۲۰۰۱ برابر با ۱۹ آذر ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد. همچنین با توجه به نیاز کشور عراق به گاز طبیعی جهت مصارف نیروگاهی، طرح موضوع و مذاکرات قراردادی صادرات گاز ایران به کشور عراق از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ آغاز گردید و در این راستا قرارداد فروش گاز به بغداد در تاریخ۱۳۹۲/۴/۳۰ در بغداد و قرارداد فروش گاز به بصره در تاریخ ۱۳۹۴/۸/۲۰ در تهران با حضور وزیر نفت ایران و معاون وزارت برق عراق امضا گردید.

بر همین اساس مدت قرارداد صادرات گاز ایران به بغداد ۶ ساله با حداکثر حجم صادراتی ۳۵ میلیون متر مکعب در روز و قرارداد صادرات گاز ایران به بصره نیز ۶ ساله با حداکثر حجم صادراتی ۲۵ میلیون متر مکعب در روز است.

اما چه عواملی باعث شده تا با وجود همه‌ی سودآوری های صادرات گاز برای ایران، این گلوگاه اقتصادی از آفت تحریم‌های آمریکا در امان بماند؟

در پاسخ به این سؤال، یکی از مهم‌ترین عواملی را که می‌توان ذکر نمود، هزینه‌ی بالای جایگزینی تأمین گاز از مسیر دیگر برای کشور وارد کننده است. در این یادداشت، ترکیه و عراق به عنوان دو کشور بزرگ واردکننده‌ی گاز ایران از این منظر مورد بررسی قرار می‌گیرند.

این دو کشور با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، از لحاظ دارا بودنِ منابع گازی، دچار کمبودند و قادر به تأمین نیاز گازی خود به طور پایدار و دائمی نیستند. بنابراین تنها گزینه‌ی پیش روی آنان واردات گاز از کشورهایی است که اولاً؛ دارای ذخایرگازی پایدار باشند و ثانیاً؛ به لحاظ جغرافیایی نزدیک و قابل دسترس باشند. بر همین اساس، ترکیه و عراق گزینه‌های محدودی برای واردات گاز در اختیار خود دارند. روسیه، ایران، ترکمنستان و آذربایجان گزینه‌های پیش روی ترکیه برای واردات گاز هستند.

این قراردادها برخلاف قراردادهای نفتی به صورت بلند‌مدت منعقد شده‌اند، بر همین اساس این کشورها امکان همراهی با تحریم‌ها و فشارهای آمریکا را در این حوزه ندارند چرا که اولاً گزینه‌های بسیار محدودی برای جایگزینی گاز ایران در اختیار دارند و ثانیاً فرآیند جایگزینی تأمین‌کننده‌ی گاز، به لحاظ فراهم نمودن زیرساختهای لازم، امری زمان‌بر و بسیار پرهزینه است. در نتیجه وابستگی این کشورها به گاز وارداتی از ایران برای بلندمدت تضمین شده است.

علاوه بر موارد ذکر‌شده می‌توان گفت که نه تنها صادرات گاز قابل تحریم نیست بلکه بازگشت پولِ گازِ صادرشده نیز تضمین شده‌است. بدین معنا که در صورت خودداری از پرداختِ به موقع پول گاز، براساس بند "TAKE OR PAY" این امکان برای ایران وجود دارد که بلافاصله صادرات گاز را تعلیق کند. در نتیجه کشور وارد کننده راهی جز پرداختِ به موقع و تمام و کمال بدهی‌های خود ندارد. به عنوان مثال ایران، صادراتِ گاز خود به عراق را منوط به ایجاد "LC" تضمین شده از طرف عراق نمود و تا زمانی که این کانال مالی ایجاد نشد، گازی به کشور عراق صادر نگردید.

بنابراین می‌توان گفت در این برهه‌ی حساس صادرات گاز جایگزین بسیار مناسبی برای درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت است که به هیچ عنوان تحریم‌پذیرنیست.

یادداشت از محمد امین راد