نفت امروز /بعد از این که کارشناسان شرایط فعلی مصرف ایران را بحرانی اعلام کردند و گفتند، با ادامه این شرایط واردات بنزین اجتنابناپذیرخواهد بود و قاچاق نیز ادامه خواهد داشت، در ادامه مسئولین راه حل افزایش قیمت این حامل ها به همراه با انتقال بخشی از آن به خود مردم را پیشنهاد کردند، اما باید دید این روش کارساز خواهد بود یا خیر؟
طرح سهمیهبندی بنزین که مدتی قبل توسط نمایندگان اعلام وصول شد و به کمیسیون انرژی ارسال گردید و در صورت تایید کلیات به صحن علنی مجلس برده خواهد شد. گفتنی است این طرح پیش از این، با عنوان طرح «اختصاص سهمیه بنزین به همه ایرانیان» توسط یک موسسه آموزش عالی پژوهش، پیشنهاد و مورد بررسی قرار گرفته بود.
بعد از این که براساس آخرین آمار اعلام شد مصرف بنزین امسال بیش از ۸ درصد رشد کرده و تابستان امسال از مرز ۱۰۰ میلیون لیتر در روز گذشته است. در حال حاضر نیز برآورد میشود متوسط مصرف بنزین امسال بین ۸۰ تا ۹۰ میلیون لیتر در روز باشد، کارشناسان و مسئولین امر به دنبال سیاستی برای ایجاد ثبات و کاهش مصرف سوخت افتادند.
دراین راه نیزبرای یافتن سیاستهای قیمتی مناسبی برای بنزین طرحهای مختلفی مطرح شد که بین این طرحها، دو طرح «سهمیهبندی بنزین در قالب بازگشت کارت سوخت» و «توزیع بنزین یارانهای به همه مردم در قالب کوپن» بیش از دیگر طرحها مورد توجه قرار گرفت.
با توجه به اینکه سهمیه بنزین و بازگشت کارت سوخت، نمیتوانست ایراد عدم توزیع عادلانه یارانه بنزین را رفع کند، کارشناسان بر استفاده از طرح سهمیه بنزین به همه ایرانیان بیشتر تاکید داشتند.
یک دلیل خوب برای اجرای طرح سهیمه بنزین به هر ایرانی
یکی از مهمترین ایراداتی که به توزیع بنزین به شکل کنونی گرفته میشود، افزایش ناعدالتی اجتماعی است. در واقع در حال حاضر قیمت بنزین در فوب خلیج فارس حدود ۴۰ سنت در هر لیتر است که براساس نرخ ارز در سامانه نیما حدود ۳۴۰۰ تومان ارزشگذاری میشود. از این رو در ایران در حال حاضر هر لیتر بنزین با یارانهای حدود ۲۴۰۰ تومان به فروش میرسد. اما همه افراد جامعه بهطور یکسان از این یارانه بهرهمند نمیشوند و دهکهای بالای جامعه که نسبت به دهکهای پایین، بیشتر مالک خودروی شخصی هستند و بیشتر از بنزین استفاده میکنند، از یارانه بیشتری نیز بهرهمند میشوند.
یک دلیل برای عدم اجرای طرح سهیمه بنزین به هر ایرانی
اگر چه اختصاص سهمیه یک لیتر در روشی مناسب برای انتقال ثروت به کمدرآمدها خواهد بود اما نباید این نکته را فراموش کرد که ، کنترل رشد مصرف و قاچاق سوخت یکی از مهمترین اهداف هر گونه طرح در رابطه با بنزین است، اما اختصاص روزی یک لیتر به هر فرد به این معنا است که روزانه دولت حدود ۸۰ میلیون لیتر بنزین یارانهای توزیع کند که از میزان کنونی مصرف بنزین کشور فاصله چندانی ندارد، بنابراین چنین طرحی نمیتواند به کنترل مصرف منجر شود. از نگاه دیگر، اگر این طرح به مرحله اجرا در بیاید، به یک خانوار ۴نفره، ماهانه ۱۲۰ لیتر بنزین اختصاص خواهد یافت، این در حالی است که غالب خانوادههای ایرانی در حال حاضر کمتر از این میزان در ماه بنزین مصرف میکنند. بنابراین تعداد متقاضیان در بازار کمتر از فروشندگان خواهد بود و این نمیتواند به قیمتگذاری مناسب بنزین آزاد منجر شود و بهدنبال آن نمیتواند موجب کنترل قاچاق این سوخت شود.
اصلاح قیمتها، شاید روشی کم دردسرتر
آژانس بینالمللی انرژی اخیرا اعلام کرد، در ایران در سال ۲۰۱۷ حدود ۴۵ میلیارد دلار یارانه به مصرف انرژی اختصاص یافته است. این مقدار پرداخت یارانه انرژی در دنیا بینظیر است و هیچ کشوری به اندازه ایران یارانه انرژی به مصرفکنندگان پرداخت نمیکند. ۴۵ میلیارد دلار حدود ۱۰ درصد از کل تولید ناخالص ملی کشور و حدود ۱۵ درصد از کل یارانه انرژی است که در دنیا به مصرف انرژی پرداخت میشود. آنطور که تمام متون اقتصادی و بینالمللی تاکید میکنند، اولین آثار خروج چنین سرمایه عظیمی، ناتوانی مالی دولت برای تامین هزینههای اجتماعی و مصارف عمومی است. در واقع اگر یارانه انرژی به شکل درآمد وارد بودجه کشور شود، دولت میتواند بودجه بیشتری را برای بهبود وضعیت بهداشت، مدارس، جادهها و... در برخی روستاها و شهرستانها و همچنین حملونقل عمومی تخصیص دهد.اما موضوع زمانی حساستر میشود که بدانیم همه مردم بهطور مساوی از این یارانه انرژی بهرهمند نمیشوند،
در واقع قیمت پایین انرژی در ایران نه تنها به افزایش مصرف و بیتوجهی به بهینهسازی مصرف سوخت منجر شده، بلکه فاصله قیمتها در داخل ایران با کشورهای همسایه موجب شده بخشی از بنزین و گازوئیل ایران که در واقع ثروت و سرمایه کشور محسوب میشود، به شکل قاچاق از کشور خارج شده و سود آن نصیب عده معدودی شود.
بنابراین بهنظر میرسد اولین گام جدی برای اصلاح مصرف بنزین اصلاح قیمت ها باید باشد بعد اجرای طرح های بدون آزمون و خطایی چون سهمیه بندی تک به تک بنزین، هرچند تا اجرایی شدن این طرح راه درازی در پیش است.
از سویی دیگر نیز عضو کمیسیون تلفیق در توضیح اختیارات دولت برای مدیریت مصرف سوخت، بیان داشت: دولت باید بجای افزایش قیمت بنزین، طرحهای بهینهسازی مصرف سوخت را هر چه سریعتر پیادهسازی کند. همچنین دولت باید خودروسازان را به بهینهسازی تولیدات خود مجبور کند و ناوگان عمومی را گسترش دهد. و این درحالیست که به گفته بیژن نامدار زنگنه، وزیر صنعت نفت کشورمان در عمل راهی به جز افزایش قیمت یا سهیه بندی سوخت برای دولتمردان باقی نمانده است.
منبع:اختصاصی