نفت امروز /واردات بی رویه و از آن مهمتر صادرات وابسته به نفت تبدیل به یکی ازمهم ترین چالش اقتصاد کشور به شمار می‌آیند و علی رغم تذکر های  پی در پی رهبر انقلاب  و برخی مسئولین امر همچنان اقدام عملی کارسازی برای این معضل صورت نگرفته است.
در همین راستا چند روز  پیش نیز رهبر انقلاب در دیدار با هیئت دولت با تاکید دوباره بر ضرورت «قطع وابستگی به صادرات نفت خام»  درآمد آسان صدور نفت خام را بلایی بزرگ دانستند و یادآور شدند: این مشکل دیرینه واقعاً به ضرر پیشرفت کشور تمام شده است.
این موضوع اما در شرایط  تحریمی اهمیت دو چندانی می‌یابد، زیرا حتی در شرایط غیرتحریمی نیز کنترل بازار نفت از جمله قیمت گذاری و میزان خرید، دست مصرف کننده‌های بزرگ دنیا است و آنها می توانند براساس منافع خود و جهت گیریهای سیاسی تولیدکنندگان را تحت فشار بگذارند، حال چه برسد به روزهایی که ایران در تحریم نفتی به سر میبرد و باید راهی برای خروج از  این شرایط  فروش نفت خود به سودمندترین حالت ممکن بیابد.
به گفته بسیاری از مسئولین و کارشناسان خبره این حوزه  تبدیل نفت خام به فرآورده های مختلف یکی از کارساز ترین راه‌های  رهایی از وابستگی به صادرات نفت خام و همچنین دور زدن تحریم‌هاست، که باید مورد توجه قرار بگیرد و قطعا کشور هم این پتانسیل را دارد تا بتواند علاوه بر فرآورده های فعلی نظیر گاز و بنزین، در آینده به ترکیبات و تولیدات دیگری دست یابیم که ارزش صادراتی آنها چندین برابر نفت خام باشد.
و تنها راه تحقق این ایدئولوژی توسعه پترپالایشگاه هاست که باید مورد توجه مسئولین امر قرار بگیرد تا بتوان نفت را به جای صادرات به شکل خام، در پتروپالایشگاه‌های داخلی تبدیل به فرآورده کرد و فرآورده‌های پتروپالایشی صادر کرد.
در واقع بدون استفاده از پتروپالایشگاه ها، کار تحریم ایران برای آمریکا بسیار آسان است زیراتعداد مشتری‌های نفت خام ایران نیز بسیار معدود هستند. نفت ایران کلا می‌تواند خوراک ۴۰ تا ۴۲ پالایشگاه در دنیا قرار گیرد. این ۴۰ پالایشگاه هم در ۷ یا ۸ کشور واقع شده‌اند. این ۸ کشور هم عمدتا در منطقه جغرافیایی شرق آسیا و اروپای جنوبی واقع شده‌اند.
ونفت خام ایران در واقع به ۴ منطقه که هاب انرژی هستند، منتقل می‌شود تا در آنجا تخلیه شود و به این ۸ کشور برسد. مثلا کشورهای کره، ژاپن، و چین نفت مورد نیاز خود را از فوب چین دریافت می‌کنند. فوب سنگاپور و فوب روتردام نیز از این جمله هستند.
بنابراین کار امریکا در تحریم نفت ایران بسیار راحت است. ۴۰ پالایشگاه مشخص، واقع در ۴ منطقه فوب مشخص که به راحتی می‌توان به کمک ماهواره ها مسیر نفتکش‌های ایران را رصد کرد یا حتی آمریکا آزمایشگاه هایی در دور قبلی تحریم ها در این مناطق فوب قرار داده بود که به هنگام تخلیه، تست شیمیایی این نفت را دریافت و نفت ایران را شناسایی می‌کرد. اخیرا نیاز به آزمایشگاه نیز حتی تا حد یک دستگاه کوچک قابل حمل کاهش یافته است.
پس بهترن راهکار فروش فرآورده هایی از  جمله بنزین با استاندارد یورو ۴ است که  در تمام دنیا ویژگی‌های یکسانی دارد، ترکیب شیمیایی یکسانی دارد و قابل شناسایی نیست.
یکی از موانع عمده توسعه ظرفیت‌های پالایشی کشور، تأمین مالی است. از آنجایی که دولت و وزارت نفت طبق قانون مجاز به ساخت و سرمایه گذاری در پالایشگاه‌ها نیستند، بنابراین تنها می‌توان بخش خصوصی را در این زمینه فعال و برای پالایشگاه‌های خصوصی مجوز خوراک صادر کرد.
بخش خصوصی نیز برای ساخت پالایشگاه نیازمند هدایت سرمایه است؛ به طوری که شاید نیاز باشد تا بخش‌های خصوصی متعددی به صورت کنسرسیوم گردهم آیند تا بتوان سرمایه چند میلیارد دلاری مورد نیاز ساخت یک پالایشگاه بزرگ را فراهم آورد.
رهبر معظم انقلاب در سخنانی که اخیرا (سی‌ام مردادماه ۹۸) در حضور وزرا و اعضای کابینه دولت داشتند، در این زمینه راهکار موثری را ارائه کردند و اشاره کردند که : مشکل هزینه تولید پالایشگاه را نیز می توان با نقدینگی موجود در کشور و مدیریت قوی حل کرد.
راهکار موثر مورد اشاره رهبر معظم انقلاب، استفاده از نقدینگی موجود در کشور است که به حدود ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و هدایت این حجم نقدینگی به سمت پالایشگاه‌سازی، هم می‌تواند به استفاده بهینه تر از منابع خدادادی نفت خام به منظور درآمدزایی بیشتر منجر شود، هم راهکار موثری در برابر ایجاد ظرفیت به منظور کاهش ضربه‌پذیری صادرات نفت‌خام در برابر تهدیدهای گاه و بیگاه دولت‌های متخاصم باشد و هم از کوچ نقدینگی به بازارهای دیگر (ارز و طلا و مسکن و ...) و ایجاد التهاب در نظام اقتصادی کشور جلوگیری کرد.
در این راستا رئیس جمهور نیز قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی را برای اجرا به وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ کرد؛ قانونی که در راستای آن وزارت نفت موظف است در زمان اعطای مجوز طرح نسبت به اعطای ۲ مجوز دیگر برای واحدهای مشمول این قانون اقدام کند. نخست، مجوز صادرات فرآورده‌های تولیدی است و دیگری، مجوز تأمین نفت خام به‌عنوان خوراک مصرفی پس از اتمام دوره تنفس خوراک با رعایت مصالح کشور است.
افزون بر این نکته ای  که در این میان وجود دارد این است که  با این که رئیس جمهور، قانون توسعه صنایع پائین دستی نفت را به وزارت نفت ابلاغ کرده اما در شرایط کنونی مشکل بزرگ توسعه پتروپالایشگاه ها در کشور کمبود قوانین و نبود برنامه نیست زیرا بارها در قالب قانون برنامه ششم توسعه، چشم‌انداز بیست ساله  ضرورت توسعه پتروپالایشگاه‌ها و تکمیل زنجیره های ارزش ابلاغ شده است.
در حال حاضر مشکل اصلی کشور فقدان  یک استراتژی هوشمندانه است که امید است با همت روزافزون مسئولین هر چه سریعتر در راستای تحقق این امر گام‌های جدی ای برداشته شود .


اختصاصی